Nhưng thầy giáo dạy văn dừng lại: “Chừng nào con người còn điều này thì còn khác. Đó là: Con người luôn băn khoăn mình là ai. Còn robot thì không”.

Sau đề dẫn từ một câu hỏi có tính triết học, thầy Hiếu dẫn dắt người nghe tới khái niệm “kẻ khác” với thông điệp:

Mỗi kẻ khác đều làm ta cần nhẫn nại hơn. Mỗi kẻ khác đồng thời là cơ hội để ta nhìn vào để thấy thêm ta, từ đó soi rọi nội tâm của chính mình. Văn chương là một phương tiện hữu ích trong việc này.

Thầy Hiếu lấy ví dụ truyện ngắn Nhật Bản mà mình tâm đắc: “Thuỷ Nguyệt “ – Trăng soi đáy nước, một tác phẩm từng xuất hiện trong sách giáo khoa.

Ở đó, nhân vật băn khoăn khoăn Thượng Đế có thực sự ưu ái con người hay không, khi mà trong thiên nhiên có loài côn trùng có mắt tự nhìn được mình; còn con người muốn thấy được mình thì phải có “kẻ khác” - kẻ ở ngoài ta?
Khác với các bộ môn khoa học, ở văn học, người ta không thể chỉ dùng sức mạnh của lý tính để cắt nghĩa về con người. Sự riêng biệt của mỗi người và cũng là điều để con người “không bao giờ hết bí ẩn” chính là thế giới tự thân, thế giới bên trong của mình. Đối diện với sự thật của mình là điều khó khăn nhất, bởi nó hỗn mang, nằm ngoài quy luật.
Văn chương ở nhà trường
Tại buổi toạ đàm, cả diễn giả và khán giả đã có trao đổi xung quanh những bất cập về việc dạy, học môn văn trong trường phổ thông.

Thầy Hiếu kể rằng, mình đã từng yêu cầu sinh viên năm thứ nhất viết về tác phẩm có ý nghĩa với bản thân. Kết quả là có những em viết rất chân thành, dạt dào về những cuốn sách ngôn tình; bài viết hay nhất cũng là một bài viết về tiểu thuyết ngôn tình – mà “nói theo lối nghĩ quen thì “đây quả là nguy cơ đáng báo động” – thầy Hiếu hài hước.

“Thà các em viết về cái đó còn hơn là viết về những tác phẩm nổi tiếng mà không có cảm xúc, nhìn nhận riêng về nó”, thầy chia sẻ thêm.

Có một điều mà văn chương rất kỵ, nhưng lại xuất hiện phổ biến trong các bài học, bài thi ở môn văn: “Từ trường hợp hay hoàn cảnh éo le rút ra bài học nào đó”. Theo thầy Hiếu, văn chương, hay rèn luyện sự thấu cảm “không cho bài học nào”.

Một cái dở nữa mà thầy từng được học và dạy văn nữa, đó là phân loại con người theo những nhóm giai cấp, nhóm xã hội, từ đó gắn với các “chủ nghĩa nhân đạo”, “giá trị nhân đạo”,v.v... “Đó không phải là là nhiệm vụ của văn học; mọi khung phân loại đều là đơn giản hoá con người và trả giá lớn” – thầy Hiếu nói.

Sự đơn giản hoá, cùng những “công thức”...đã góp phần giết chết môn văn trong nhà trường, bởi môn văn là đồng cảm với sự đa dạng; điều quan trọng là nó hướng đến thừa nhận thế giới bên trong của con người vốn rất phức tạp, phong phú.

Liên quan đến một đề xuất gây ồn ào về tác phẩm Chí Phèo trong chương trình THPT, thầy Hiếu nói rằng đó là tác phẩm rất xứng đáng để dạy học sinh.

Với tác phẩm này, mình muốn nói với học sinh hai điều: Chúng ta có thể cảm thông thế nào với kẻ khác, với kẻ bị dán nhãn “không phải là người” - một khuôn mặt không được nhân diện, một nỗi đau không biết mình là ai của Chí Phèo. Sự dằn vặt “Ai cho tao lương thiện” là căn tính chỉ có ở con người. “Đó là những bế tắc cần sự cảm thông. Con người phức tạp vô cùng mà mình không giúp được họ, thi đầu tiên đừng vội kết luận, đổ lỗi; đừng phán xét”.

Thầy cũng cho biết thêm, nếu mang cách dạy không công thức, không gạch đầu dòng của thầy đi thi thì học trò sẽ có điểm số không cao.
Trò chuyện trước buổi toạ đàm, Hồ Ngọc Hạnh, sinh viên năm thứ 2 khoa Kinh tế - Đối ngoại, Trường ĐH Ngoại thương cho biết, những ấn tượng đẹp đẽ của em với môn văn là thời THCS. Khi lên bậc THPT, vòng quay của thi cử cuốn đi, mải bận thi nên sự chú tâm không còn như trước. Với Hạnh, những tác phẩm hay dưới sự giảng dạy của thầy cô giáo tốt sẽ giúp học sinh có tinh thần phong phú. Nhưng cách luyện bài theo mẫu gạch đầu dòng, phân tích theo mẫu chưa khuyến khích sự sáng tạo cũng như tinh thần phản biện của học sinh khiến sự hay ho của môn học này phai nhạt đi nhiều.

Còn Trần Quốc Tuấn, một kỹ sư công nghệ thông tin của FPT trò chuyện trong giờ giải lao:

“Hồi học THPT em chỉ chú ý “cày” các môn khối A để thi ĐH. Những kiến thức của môn văn làm nền tảng chủ yếu được trang bị từ bậc THCS, đó là các kỹ năng về sử dụng từ ngữ, ngữ pháp, tập làm văn. Những thứ khác em đọc ngoài nhà trường, như truyện chưởng. Sau này đi làm và nhìn thế giới khác hơn, em thấy khá cần những giá trị của văn chương: Giúp cho việc truyền đạt thông tin từ lĩnh vực khoa học ứng dụng dễ kết nối với con người, tăng kỹ năng thấu hiểu, cảm nhận về con người và giúp bản thân cân bằng hơn”.

Tuấn nói rằng mình và những người cùng thế hệ vẫn có may mắn là “sửa lại một chút”, nhưng vẫn tiếc rằng những cảm nhận, trải nghiệm về môn học này sẽ không còn được trong lành như thời còn ngồi ghế nhà trường nữa.
Còn tiếp.
Theo Hạ Anh

SIMILAR ARTICLES